Literatür Taraması Nasıl Yapılmalı ?
Literatür, bir bilim dalında ortaya koyulan yazıların ya da yapıtların tamamıdır. Tarama ise araştırmak, gözden geçirmektir. Dolayısıyla literatür taraması seçilen bilim ya da konuyla alakalı tüm kaynakların detaylı bir şekilde araştırılması ve ardından sistematik olarak bu verilerin toplanarak raporlanması demektir.
Literatür Taramasının Aşamaları Nelerdir?
Fazla kaynağı bulunan araştırma konularında literatür haritasını oluşturmak oldukça zor ve zaman alan bir probleme dönüşmektedir. Bu da araştırmacıların aklına literatür taraması nasıl yapılır? sorusunu getirmektedir. Her aşamayı dikkatlice uygulamak ve planlı hareket etmek ayrıca notlar almak işleri daha pratik hale getirecektir.
Öncelikle araştırma sorusu belirlenmelidir. Araştırma sorusunun yanı sıra tarama yaparken kişinin kendisine soracağı bazı sorular kolaylık sağlayacaktır. Örneğin; bu araştırma konusu daha önce incelenmiş mi? Kimler tarafından incelenmiş?, Bu konu hangi yöntemle ve hangi açıdan incelenmiş? gibi sorular başlangıç için büyük katkı sağlayacaktır. Sorular belirlendikten sonra anahtar kelimeler netleştirilir ve başlığa karar verilir. Başlık ise konunun hangi kapsam içerisinde inceleneceğini belirtmelidir.
Konu, sorular, başlık ve kapsam belirlendikten sonra hangi kaynaklardan yararlanılabileceği, bu kaynaklara ulaşımın kolaylığı tespit edilmelidir. Sonrasında tarama araçları tespiti ve tarama işleminin ne kadar süreceği hesaplanmalı, zaman dahilinde planlı olarak ilerlenmelidir.
Araştırma konusu ve sorusu ile alakalı alt başlıklar oluşturulmalı, tarama alt dallara bölünmeli ve sınıflandırılmalıdır. Bu sayede önceden belirlenen kaynakların aralarında ki ilişkiyi kurmak ve karşılaştırmak kolay olmaktadır. Tarama yapılacak kaynakların güvenilir olması oldukça önemli olduğundan, öncelikle bu kontrol edilmeli sonrasında taramaya başlanmalıdır. Akademik yayınlar bu konuda daha garantici bir yaklaşım olacaktır.
Tarama raporu mutlaka bir sonuçla tamamlanmalıdır. Tarama sonucunda ele alınan kaynakların bilgileri, bu kaynaklara ilişkin analitik ve eleştirel yaklaşımlar yer almalıdır. Sonuç kısmını asıl önemli yapan ise araştırmacının literatürde bu güne kadar olan tespit ettiği eksiklikler ve bu eksikliklerin hangi açılardan nasıl giderileceğine dair yanıtlar verilmesidir.
İncelenecek konu hakkında derinlemesine bir araştırma yapılarak konuya hakim olana kadar iyi yapılandırılmış diğer literatür taramaları gözden geçirilmelidir.
Araştırmacının tarama yaparken özellikle eksik olabilecek kısımlara ya da boşluk kalmış bilgilere odaklanması, bunları not alması ve kendi tarama raporunda bu eksikleri kapatacak şekilde literatüre yeni teoriler kazandırması oldukça önemlidir. Ya da farklı literatürde ki farklı teorilerin tutarsızlıklarını ele almakta benzer bir başarı olacaktır. Güçlü ve zayıf yönleri yorumlamak can alıcı kısımdır.
Belirlenen kaynakları konu, yayın tarihi ya da tematik olarak kategorize etmek ve buna göre ilerlemek hem daha tutarlı olunmasını hem de tarama takibini sağlamak için pratik olacaktır. Eğer tarih baz alınacak ise güncel olması açısından yeni yayınlanmış kaynaklardan eskiye doğru gidilmesi isabetli olacaktır.
Literatür Taraması İçin Tavsiyeler
Akademik yazıların en büyük düşmanı olan intihal (çalıntı) kesinlikle en dikkat edilmesi gereken noktadır. Bir alıntı yapılması durumunda kaynak mutlaka belirtilmelidir. Uygun atıflar kullanılmalı (örneğin APA) ya da referans listesi oluşturulmalıdır. Aksi takdirde kişi ağır yaptırımlara maruz kalabilir.
Özgün, özenli, önyargısız bir dil kullanılmalıdır. Literatüre eklenen bu taramanın başka araştırmacılar tarafından kaynak gösterilebileceği ve tutarsızlıkların eleştirilebileceği unutulmamalıdır.
Literatür Taraması Yaparken Kullanılabilecek Kaynaklar Nelerdir?
Taramanın temelini oluşturan kaynak bulma, günümüzde internetle beraber oldukça kolaylaşmıştır. Fakat güvenilir olması önemlidir. Bilimsel yayınlar; örneğin, makale, ansiklopedi, sözlükler, bildiri metni, kitaplar, tezler, dergiler. Kamu kurumları ve özel sektör yayınlarının çalışmaları olan politika belgeleri ve kurumsal yayınlar.
